تحلیل اقتصادی خصوصی سازی مراتع در قالب طرحهای مرتعداری (مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویراحمد - گچساران)

منابع طبیعی بعنوان یک ثروت خدادادی بستر مناسبی برای زندگی بشر و اعتلای آن در جنبه های گوناگون فراهم آورده است این منابع به دو دسته منابع تجدید شونده و تجدید ناپذیر تقسیم می شوند. در این میان مراتع یکی از مهمترین منابع طبیعی تجدید شونده است که چیزی حدود 55 درصد خاک کشور ما یعنی نزدیک به 90 میلیون همتار از مساحت کشور را تشکیل می دهد. مراتع در برآوردن نیازهای پروتئینی و لبنی کشور، تامین علوفه مورد نیاز دامها،ایجاد اشتغال و درآمد برای بخشی از نیروی کار جوامع روستایی و عشایری، تولید گیاهان دارویی، تامین بخشی از نیازهای ارزی از طریق صدور محصولاتی مانند گیاهان دارویی و صنعتی، جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک ، ذخیره آبهای زیرزمینی و ... نقش عمده و اساسی دارد. متاسفانه در طول دوران گذشته این منابع عظیم و مهم بر اثر یکسری عوامل همانند مالکیت مشترک و عمومی، چرای بی رویه دام، عدم توجه و دقت کافی در حفاظت از آن تخریبی را طی کرده است . جهت حفاظت از این منابع غنی و عظیم و استفاده صحیح و کارا از آن، اقدام به واگذاری مراتع در قالب طرحهای مرتعداری به دامداران نمود. هدف اصلی این واگذاری بهره برداری صحیح و پایدار از مراتع است . با توجه به اینکه یکی از عوامل مهم در پیشبرد این هدف بعد اقتصادی باشد، این ضرورت وجود دارد تا این طرحها با استفاده از روشهای تحلیل اقتصادی مورد ارزیابی قرار گیرند. برای انجام این تحقیق با 111 نفر از مرتعداران که در طول برنامه اول توسعه واگذاری مراتع به آنها صورت گرفته مصاحبه شد و اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. برای تحلیل اطلاعات از روشهای اقتصادسنجی، روشهای ارزیابی اقتصادی طرحها و آزمون t استیودنت استفاده شد. بر اساس تابع تخمینی هزینه، اندازه بهینه طرحهای مرتعداری 630 هکتار تعیین شد. در این اندازه هزینه در واحد سطح برابر 29980 ریال می باشد. فقط یک طرح با مساحت 600 هکتار در گروه طرحهای 600 هکتار در گروه طرحهای 1-5 نفر در حد و اندازه این مساحت قرار دارد. 37 درصد طرحها پایین تر و 60 درصد طرحها بالاتر از این اندازه قرار دارند. در ارتباط با حداقل وسعت اقتصادی، همه طرحها از حداقل وسعت اقتصادی برخوردار هستند، بدین مفهوم که دامداران مرتعدار علاوه بر جبران هزینه های مربوط به دامداری و مرتعداری از یک درآمد متناسب با حداقل معیشت خانوار نیز برخوردار می باشند. در قسمت ارزیابی های اقتصادی از دو روش نسبت منفعت به هزینه و نرخ بازده داخلی استفاده شد. از میان 32 طرح نمونه، 31 طرح از توجیه اقتصادی برخوردار بوده و یک طرح فاقد توجیه اقتصادی است . بیشترین نرخ بازده داخلی مربوط به طرحهای 1-5 نفر بود. در گروه طرحهای 1-5 نفر نیز طرحهای یک نفره از بالاترین نرخ بازدهی داخلی برخوردارند. از بعد مساحتی، طرحهای با مساحت زیر 500 هکتار، 500-1000 هکتار و بالاتر از 1000 هکتار از نظر بیشتر بودن نرخ بازده داخلی و نسبت منفعت به هزینه به ترتیب در رده اول تا سوم قرار دارند. نتیجه حاصل از آزمون t استیودنت نیز بیانگر این نکته است که درآمد خالص افراد در طرحهای مرتعداری با درآمد خالص افراد بدون طرح مرتعداری در سطح a0/001 دارای تفاوت معنی دار می باشد.